wieża ariańska z lotu ptaka

Historia Wojciechowa

Prace archeologiczne przeprowadzone na terenie gminy pozwoliły na jednoznaczne określenie dziejów Wojciechowa i najważniejszych jego zabytków. Odnalezione relikty wskazują na osadnictwo już w VIII wieku. Źródła kościelne odnotowują nazwę „Woycechow” w 1328 roku. W połowie XIV wieku rozpoczęto budowę fortyfikacji obronnych, otaczając je zachowaną do dziś, suchą fosą. Fortalicjum z solidną murowaną budowlą na majdanie wyróżniało się w krajobrazie ziemi lubelskiej, gdzie przeważała zabudowa drewniana. Owa warownia wojciechowska miała dla panującego monarchy znaczenie strategiczne – leżała bowiem na trakcie z Krakowa przez Urzędów, Bełżyce, Wojciechów, Kock na Łuków i dalej na Litwę.

wieża mieszkalna

Pierwszym, znanym ze źródeł historycznych właścicielem Wojciechowa był kasztelan lubelski, Jan ze Szczekockich herbu Odrowąż, a następnie jego syn starosta lubelski również Jan. W 1481 roku Wojciechów otrzymała córka Jana, Zofia poślubiona wojewodzie ruskiemu – Janowi z Pilczy herbu Leliwa. To właśnie Pileccy byli fundatorami wieży mieszkalnej, zwanej obecnie „Ariańską”. W 1534 roku oddali oni Wojciechów w arendę Firlejom herbu Lewart, a następnie Spinkom herbu Prus, ostatecznie sprzedając posiadłość Stanisławowi Spince w 1580 roku. On, jeszcze jako dzierżawca wieży, udzielił w niej schronienia znanemu w Rzeczypospolitej pastorowi i kaznodziei kalwińskiemu Marcinowi Krowickiemu. Dla wyznawców nowej wiary przeznaczona została jej trzecia, reprezentacyjna kondygnacja. Autorytet, jakim cieszył się Krowicki wśród zwolenników reformacji, sprawił, że izba w wojciechowskiej wieży stała się „jedną z najdostojniejszych trybun i najdonioślejszych kazalnic świata” (jak pisał S. Żeromski w powieści „Nawracanie Judasza”). Miejscowa ludność przebywających w wieży kalwinów nazywała „arianami”, dlatego do wieży przylgnęła nazwa „Ariańska”.

W 1599 roku Wojciechów przeszedł na własność podkomorzego chełmskiego, Pawła Orzechowskiego herbu Rogala. Jeden z jego potomków – Teodor ufundował w 1725 roku istniejący do dziś, późnobarokowy kościół drewniany. W 1778 roku Orzechowscy sprzedali Wojciechów. Kolejnymi jego właścicielami byli: Morscy, Ostrowscy, Grodziccy, Świeżawscy i Popławscy.

wieża Ariańska kiedyś

W 1910 roku Natalia i Józef Popławscy przekazali zniszczoną wieżę Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości, które już w 1911 roku przystąpiło do jej odbudowy. Prace kierowane przez Jana Koszczyc – Witkiewicza przerwała wojna. Powtórną próbę odbudowy spotkał ten sam los w 1939 roku. Dopiero w 1972 ponownie przystąpiono do gruntownego remontu. Tym razem udało się to bez przeszkód i po trzech latach swoją siedzibę znalazł tu, działający do dzisiaj, Gminny Ośrodek Kultury. W 1993 r. strych wieży Ariańskiej Został zaadoptowany na Muzeum Kowalstwa. Od 2005 r. trzecią jej kondygnację zajmuje Wojciechowskie Muzeum Regionalne, a w najpiękniejszej niegdyś sali reprezentacyjnej mieści się obecnie Gminna Biblioteka Publiczna. Sala na najniższym piętrze jest wykorzystywana jako sala konferencyjna, miejsce Sesji Rady Gminy Wojciechów, miejsce spotkań Klubu Seniora oraz zajęć tanecznych i wokalno – instrumentalnych